Kazachstan rolt kritische media op

Vorige week viel de geheime politie binnen bij Respublika, een weekblad dat focust op economische analyse en onderzoek naar corruptie. De agenten namen heel wat materiaal in beslag en verzegelden het kantoor. Het gerecht vond de publicatie "extremistisch" en verbood haar verspreiding, zelfs online, liet hoofdredacteur Tatyana Troebacheva aan het persagentschap IPS weten.

Respublika, dat al verschillende aanvallen van de autoriteiten heeft overleefd, zal enkel nog op zijn website verschijnen. "De regering heeft die sinds 2009 geblokkeerd, maar onze lezers weten hoe ze dat met proxyservers kunnen omzeilen", verklaart Troebacheva.

Op dezelfde dag sloten agenten de kantoren van Stan.kz, een videonieuwsbedrijf dat zijn berichten op Youtube zet en levert aan K-Plus, een satelliettelevisiezender in Londen waarvan de uitzendingen in Kazachstan verboden zijn.

"De reporters werken deels ook thuis, in internetcafés of in de kantoren van een gerelateerd productiebedrijf", zegt Elina Zhdanova als directeur van Stan.kz. "Het verbod zal hen niet verhinderen om interviews te doen en onafhankelijk verslag uit te brengen, ook al worden ze er niet voor betaald."

Nazarbajev

Respublika en Stan.kz hadden veel aandacht besteed aan de eerste verjaardag op 16 december van het incident in de westelijk gelegen stad Zanaozen, waar de politie op ongewapende demonstranten schoot. Ze beschuldigden de regering ervan het ware aantal doden geheim te houden.

Yevgeniy Zhovtis, leider van de mensenrechtenactivisten in Kazachstan, wijt het optreden tegen de media aan een geleidelijk afzwakken van het systeem van persoonlijke vrijheden onder president Noersoeltan Nazarbajev.

"We gaan door een periode van onzekerheid. Niemand voelt zich nog veilig nu verschillende zakengroepen de regering en het gerecht manipuleren. De grote vraag is: wordt Nazarbajev vervangen door een andere sterke man of zal de elite een systeem instellen met institutionele garanties, zoals in een westerse democratie, iets waar de oppositie al lang voor pleit?", vraagt hij zich af.

De 72-jarige Nazarbajev heeft van Kazachstan een redelijk goed bestuurde, economische macht gemaakt. Hij blijft populair, ondanks een brede ontevredenheid over de groeiende corruptie. Volgens Troebacheva van Respublika zal de volgende president minder populair zijn, zeker als hij niet democratisch gekozen wordt.

Moekhtar Ablyazov

Respublika, Stan.kz, K-Plus en Vzglyad, een eerder verboden oppositieblad, hebben een zaak gemeen: ze zouden gefinancierd zijn door Moekhtar Ablyazov, een gewezen energieminister die zijn toevlucht in de bankwereld zocht.

Ablyazov stond aan de wieg van BTA Bank, zat een jaar in de gevangenis voor cofinanciering van een oppositiepartij, nam opnieuw het roer over van BTA en maakte er een van de grootste banken van Kazachstan van, tot die bankroet ging in 2009 en door de regering werd overgenomen.

Hij vluchtte naar Londen, waar de regering hem aanklaagde op verdenking van diefstal van 3,8 miljard euro van BTA. Vorige maand beval de rechter in Londen hem 1,2 miljard euro aan de bank te betalen.

Naar verluidt houdt Ablyazov zich sinds februari schuil in Frankrijk, waar hij geregeld vernietigende interviews geeft over het regime van Nazarbajev. Zowel Zhdanova als Troebacheva ontkennen dat ze geld krijgen van hem.

Door het verdwijnen van de weekbladen Vzglyad en Respublika ontsnappen er nog maar weinig onafhankelijke media aan regeringscensuur. Voor wie geen computer heeft, zijn dat Radio Azzatyk, een afdeling van de Amerikaanse Radio Liberty en de Russische dienst van BBC, net als K-Plus voor mensen met een schotelantenne.