VN waarschuwen voor normalisering geweld tegen wie “Fort Europa” binnen wil komen

De getuigenissen over geweld aan de grenzen van de Europese Unie (EU) en de slechte behandeling, intimidatie en vernedering van vluchtelingen stapelen zich op, ondanks de vraag van allerlei organisaties om dit te stoppen, zegt de VN-Vluchtelingenorganisatie UNHCR in een verklaring.

Recent vallen vooral de meldingen van incidenten op uit de grensregio’s tussen Griekenland en Turkije. Sinds begin 2020 heeft de UNHCR daarover al 540 meldingen ontvangen. Maar ook uit landen in Centraal- en Zuidoost-Europa die een grens met een EU-lidstaat hebben, komen alarmerende berichten.

Er is ook sprake van pushbacks, onder meer terug de zee op. Mensen worden aan hun lot overgelaten, dobberend op een vlot en soms zonder enige hulpmiddelen in het water. Sinds september 2021 hebben al minstens drie mensen op die manier het leven verloren in de Egeïsche Zee, de laatste vorige maand nog.

Muren en hekken

Maar ook aan landsgrenzen worden mensonwaardige getuigenissen opgetekend door medewerkers van het agentschap. Keer op keer krijgen ze te horen hoe mensen worden beroofd van hun bezittingen en moeten overleven bij zware weersomstandigheden.

Slechts weinig Europese staten hebben dit soort rapporten onderzocht, ondanks de grote bewijslast, hekelt Filippo Grandi. “In plaats daarvan werden op verschillende plaatsen muren en hekken opgetrokken.”

Hij herinnert eraan dat mensen die asiel willen aanvragen, dat moeten kunnen doen en daarbij recht hebben op juridische bijstand. “Mensen die op de vlucht zijn voor oorlog en vervolging hebben vaak weinig andere mogelijkheden”, zegt Grandi. “Muren en hekken dienen waarschijnlijk niet als zinvol afschrikmiddel. Ze zullen alleen maar bijdragen aan meer lijden van individuen die internationale bescherming nodig hebben, met name vrouwen en kinderen. Ook zullen ze hen ertoe aanzetten om andere, vaak gevaarlijkere routes te overwegen, wat de kans groter maakt dat we nog meer sterfgevallen zullen moeten betreuren.”

Fort Europa

“Wat er vandaag gebeurt aan de Europese grenzen is juridisch en moreel verwerpelijk. Het moet stoppen”, zegt Grandi. “De bescherming van mensenlevens, mensenrechten en de menselijke waardigheid moet de prioriteit van ons allen zijn.”

Daarom roept hij op om dringend werk te maken van een betere monitoring van incidenten en onafhankelijk onderzoek naar wanpraktijken. “We vrezen anders dat deze betreurenswaardige zaken het nieuwe normaal worden en zelfs de inzet van beleid. Ze versterken een schadelijk en onnodig Fort-Europa-narratief. De realiteit is nochtans dat de meerderheid van de vluchtelingen worden opgevangen in lage- en middeninkomenslanden overal ter wereld.”

Volgens Grandi hebben Europese landen het werk van de UNHCR altijd ondersteund, ook financieel. Maar financiële steun in het buitenland kan nooit in de plaats komen van de verantwoordelijkheden en verplichtingen van EU-lidstaten om mensen in nood op het eigen grondgebied op te vangen en te beschermen.