Amazone-branden verhitten politieke crisis in Brazilië

In de hele wereld, vooral in Europa, werd geprotesteerd tegen de branden in het Amazonegebied. “Bolsonaro buiten” hoorde je niet alleen in Brazilië maar ook in de straten van Barcelona, ​​Londen en Parijs.

De branden, die sinds juli toenemen, volgen op de vele aanvallen van president Bolsonaro en zijn milieuminister Ricardo Salles op milieuorganisaties en de ontmanteling van de Braziliaanse milieubescherming. Die stimuleerden de honger bij landeigenaren, vooral bij veetelers die nieuwe grond zoeken.

De nieuwe schurk

In de internationale pers regende het veroordelingen. Brazilië werd de nieuwe schurk van de klimaatverandering.

“De crisis werd een politieke crisis door de reactie van Bolsonaro”, zegt Adriana Ramos, beleidsadviseur bij het niet-gouvernementele instituut voor milieuonderzoek Instituto Socioambiental (ISA). “In plaats van maatregelen aan te kondigen om het probleem aan te pakken, besloot hij om het te politiseren.”

De eerste reactie van de radicaal-rechtse president was om de bosbranden toe te schrijven aan niet-gouvernementele organisaties zoals het ISA, precies de organisaties die het Braziliaanse milieubeleid het meest hebben gestimuleerd.

Schuldigen zoeken

Bolsonaro was duidelijk niet van plan om de verantwoordelijkheid voor de branden op zich te nemen maar schuldigen te zoeken, iets wat hij voortdurend doet sinds hij op 1 januari president werd, ook in economische kwesties en problemen van openbare veiligheid.

“Bolsonaro heeft geen ngo’s nodig om het imago van Brazilië bij de rest van wereld te verbranden”, staat in een verklaring die door 183 Braziliaanse sociale organisaties is ondertekend.

Zowel Frankrijk als Ierland hebben al duidelijk gemaakt dat zij de vrijhandelsovereenkomst tussen de Europese Unie en de Mercosur, de gemeenschappelijke markt van Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay, niet zullen ratificeren als de Braziliaanse regering haar verplichtingen op milieu- en klimaatgebied niet nakomt.

Toenemende ontbossing

De stijging van het aantal Amazonebranden weerspiegelt de toenemende ontbossing, zegt het niet-gouvernementele Instituut voor Milieuonderzoek van het Amazonegebied (Ipam).

Dit jaar waren er (tot 14 augustus) al 32.728 branden, 60 procent meer dan het gemiddelde van de afgelopen drie jaar. Droogte, doorgaans een belangrijke oorzaak, is deze keer geen rechtvaardiging want de droogte is minder ernstig dan in voorgaande jaren.

In Mato Grosso, de deelstaat met de grootste sojaproductie, waren er 7765 branden, tegen iets meer dan 4500 in de voorgaande twee jaar, toen er ernstige droogte was.

Vuur aangestoken

Colniza, de meest getroffen gemeente in Mato Grosso, is een goed voorbeeld van hoe de landbouwgrens opschuift, zegt Vinicius Silgueiro, coördinator geotechnologie van het plaatselijke Instituto Centro de Vida (ICV).

Het vuur werd er aangestoken om zowel het gebied dat de voorbije maanden is ontbost te “reinigen” als om de primaire bossen te verzwakken voor latere ontbossing, zegt hij.

“Een gevoel van straffeloosheid en een ontmanteling van de instellingen voor natuurbehoud en milieubeheer hebben die nieuwe toename van branden veroorzaakt.”

Halvering van het budget

Een van de oorzaken is de halvering van het budget van het systeem om bosbranden te voorkomen en bestrijden.

Bovendien hebben het presidentiële discours en zijn aanvallen op staatsorganen die ontbossing tegengaan, sectoren die bossen illegaal vernietigen gestimuleerd, zegt Silgueiro.

São Paulo verduisterd

De gevolgen blijven niet beperkt tot het Amazonegebied. Rookwolken verduisterden op 19 augustus São Paulo, een stad in het zuidwesten van het land, ongeveer 2000 kilometer van de eigenlijke branden.

São Paulo, dat 12 miljoen inwoners telt, met nog eens 10 miljoen in het grootstedelijke gebied errond, kampte meer dan tien jaar met vervuiling door het verbranden van suikerrietvelden in de nabijgelegen gemeenten.

Het verbod op het gebruik van vuur bij de suikerrietoogst en de mechanisatie hebben dat probleem opgelost. Nu komt de vervuiling van veel verder.

Landbouwindustrie

De sector van de landbouwindustrie speelde een belangrijke rol bij de verkiezingsoverwinning van Bolsonaro.

Ook in het parlement is de sector zeer sterk vertegenwoordigd. Hun parlementsleden ijveren voor een uitbreiding van de extensieve veeteelt, eerder dan voor een verhoging van de productiviteit, ten koste van het Amazonewoud en inheemse gronden.

Onderzoekers aanvallen

De vernietiging van het Amazonewoud was te voorzien sinds de verkiezingscampagne, zegt Juarez Pezzuti, hoogleraar Amazonestudies aan de Federale Universiteit van Pará. Bolsonaro toonde zich toen al voorstander van de exploitatie van bossen en inheemse reservaten.

Onderzoekers van het programma Participatieve Monitoring van Biodiversiteit kunnen bepaalde studiegebieden in Pará niet langer bezoeken “door een gebrek aan veiligheid”, zegt Pezzuti.

De zogeheten grileiros (landrovers), die gronden binnenvallen en bossen vernietigen, dreigen nu ook onderzoekers aan te vallen.

Politieke gevolgen

Deze milieucrisis dreigt politieke gevolgen te hebben voor Bolsonaro.

De president heeft het sinds januari aan de stok met steeds meer sectoren, onder meer studenten, wetenschappers, advocaten, kunstenaars en allerlei activisten. Een van zijn vele brutale aanvallen kan de druppel worden die de emmer doet overlopen.

Dit milieuprobleem kan zijn dalende populariteit nog zwaardere schade toebrengen. De verdediging van het Amazonegebied heeft de steun van een meerderheid van de Brazilianen en geniet hoge symbolische waarde in de hele wereld.

Taskforce

“Laten we afwachten of de taskforce die hij heeft opgericht het probleem kan aanpakken”, zegt Adriana Ramos van het ISA. “We moeten die het voordeel van de twijfel geven met het oog op het grotere collectieve belang.”

Om een verslechtering van zijn imago te counteren besloot Bolsonaro een “crisiskabinet” te installeren, waarin zijn ministers maatregelen bespreken tegen de branden.