Wil Israël Hamas voor eens en altijd de mond snoeren? (analyse)

Toen woensdag operatie Zuil van Verdediging startte met de uitschakeling van Hamas' militaire leider Ahmad Jabari en de vernietiging van het grootste deel van Hamas' langeafstandsraketten, zei Israël dat zijn doel nog enigszins bescheiden was: Hamas tot een langdurig staakt-het-vuren dwingen, en zo de rust aan de zuidwestelijke grens herstellen.

Maar de middelen die Israël inzet, zijn verre van bescheiden. Het Israëlische leger heeft honderden aanvallen uitgevoerd, op raketlanceerders, guerrillaposities en commandocentra. Gisteren (zaterdag) werd het hoofdkwartier van Hamas gebombardeerd.

Honderden raketten raakten Israëlische dorpen en steden in een straal van 40 kilometer rond Gaza, waarbij drie burgerdoden vielen. Voor het eerst sinds de eerste Golfoorlog (1991) bereikten langeafstandsraketten Tel Aviv, zonder schade te veroorzaken.

Er zijn geen tekenen dat Hamas bereid is tot een langdurig staakt-het-vuren.

Oorlogsmisdaden

Vier jaar geleden genoot Israël nog relatief veel vrijheid en westerse steun bij de start van operatie Gegoten Lood. In de drie weken durende oorlog kwamen 1400 Palestijnen om, van wie er 300 jonger dan achttien waren. Het rapport van de Goldstone-commissie had het nadien over "oorlogsmisdaden".

Israël zei toen dat het zijn afschrikkingscapaciteit had hersteld. Er volgden perioden van rust, afgewisseld met oplopende spanning. Dit jaar duurden de rustperiodes steeds korter. Vóór de huidige escalatie hadden Palestijnse guerrillagroepen 750 raketten afgevuurd, telkens gevolgd door Israëlische vergeldingsacties.

Impact van Arabische Lente

In Israëls plannen voor een grondaanval speelt één belangrijke overweging mee: de Arabische Lente heeft de regio grondig veranderd en Israël aan zijn noord- en zuidgrens ingesloten, met een toenemend onveiligheidsgevoel als gevolg.

In het noorden kwamen verdwaalde Syrische granaten op de door Israël bezette Golanhoogten terecht; Israël reageerde twee keer door Syrische posities te beschieten. In het zuiden kreeg Israël te maken met guerrilla-aanvallen vanuit Sinaï, de regio die aan Gaza paalt.

Reactie van Egypte testen

Met het huidige offensief wil Israël ook de reactie van Egypte testen. De medewerking van Egypte is nodig om de toepassing van het vredesverdrag van 1979, en de stabiliteit in Sinaï en Gaza, te verzekeren.

Door de Egyptische ambassadeur uit Israël terug te roepen en een tussenkomst van de VS en de Arabische Liga te vragen, leek president Mohamed Morsi een voorkeur voor diplomatie te tonen. Vrijdag stuurde hij zijn eerste minister voor een kort solidariteitsbezoek naar Gaza.

Boodschap voor Hezbollah en Iran

Dat kan het uiteindelijke motief zijn achter de Israëlische operatie: niet alleen, via Egypte, zijn tanden laten zien aan Hamas, maar ook aan de hele Arabische wereld, dus ook aan Iran en aan Hezbollah in Libanon, tonen dat het nog steeds sterk staat en terugslaat wanneer het bedreigd wordt.

Uiteindelijk dient de operatie de belangen van beide vijanden. Voor Israël bijvoorbeeld is de mogelijke erkenning van Palestina door de Algemene Vergadering van de VN geen dringende zaak zolang de operatie duurt.

En Hamas kan eindelijk zijn plaats weer innemen in de voorhoede van het verzet tegen de Israëlische bezetting. Vier jaar lang had het aanvallen van extremere islamistische groepen op Israël voorkomen.

Internationale verontwaardiging

Bovendien kan Hamas' weigering om op een staakt-het-vuren in te gaan een bewuste tactiek zijn om Israël tot een grondoorlog te dwingen en internationale verontwaardiging uit te lokken. Vrijdagavond lanceerde Hamas Fajr-raketten naar Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever.

Op zijn minst in theorie kan Hamas zo ongewild bereiken wat de oorlog van 2008-2009 niet bereikte: zijn verwijdering van de macht na vijf jaar bestuur, en zijn vervanging door de Palestijnse Autoriteit van Mahmoud Abbas.

Maar Hamas weet wat Israël weet. De kans is klein dat de Palestijnse Autoriteit in zulke omstandigheden de controle over de Gazastrook overneemt. En het is ook zeer onwaarschijnlijk dat Israël zelf Gaza opnieuw wil bezetten, nadat het zich daar in 2005 vrijwillig uit heeft teruggetrokken.

Herverkiezing Netanyahu

Als de Israëlische eerste minister Benjamin Netanyahu over twee maanden herkozen wordt, kan dat een matigend effect hebben op de militaire operatie. Maar als Israël te lang in Gaza verwikkeld blijft, en de verkiezingsdatum te dichtbij komt, dan dreigt dat zijn kansen op herverkiezing te verkleinen.

Zolang Hamas weigert in te gaan op een wapenstilstand met Israël, zal de operatie blijven duren, met alle risico's van een grotere confrontatie die dat met zich meebrengt.