Seksueel geweld hindernis voor duurzame vrede

Tijdens een bijeenkomst van de VN-Veiligheidsraad deze week met lidstaten en afgevaardigden van ngo's, werd gesproken over manieren om seksueel geweld in oorlogssituaties tegen te gaan.

"Veel vrouwen hebben in hun dagelijks leven al met geweld te maken, in hun huishouden en gezin. Gewapende conflicten verergeren deze omstandigheden alleen maar", zei Amina Mohammed, plaatsvervangend secretaris-generaal. Ze verwees naar een vorige maand verschenen rapport waarin talloze gevallen van seksueel geweld voor "strategische" doeleinden werden gedocumenteerd in negentien landen.

Jezidi's

In Irak worden nog steeds bijna tweeduizend Jezidi-vrouwen als slaven gehouden door de Islamitische Staat (IS). Deze vrouwen zouden volgens berichten verhandeld worden en ook gediend hebben als menselijk schild tijdens operaties van IS in Mosul.

In Myanmar zei meer dan de helft van de vrouwen met wie het VN-Mensenrechtenbureau (OHCHR) had gesproken, slachtoffer te zijn geweest van enige vorm van seksueel geweld. Volgens de VN is hierbij mogelijk sprake van systematisch geweld tegen de Rohingya-minderheid in het land.

Ontheemde vrouwen en meisjes lopen verhoogd risico. Van het heeft ongeveer één op de vijf te maken met een vorm van seksueel geweld.

De VN-missie in Zuid-Soedan documenteerde bijna zeshonderd incidenten in 2016. In de meeste gevallen ging het daarbij om vrouwen en meisjes, in sommige gevallen om kinderen die nog geen tien jaar oud waren. De meeste incidenten hadden plaats bij checkpoints van het Soedanese Volksbevrijdingsleger, in de buurt van aangewezen beschermde gebieden. Het seksueel geweld zou gebruikt worden om bevolkingsgroepen te straffen voor hun etnische achtergrond, of voor veronderstelde steun aan oppositiegroepen.

Schaamte en stigma

Adama Dieng, de speciale rapporteur voor Seksueel Geweld in Conflictsituaties, zei dat er een gezicht en naam schuilgaat achter elk cijfer in het rapport. Hij noemde de voorbeelden van Nashima, die terugkeerde uit gevangenschap bij IS en bang was door haar familie vermoord te worden. Zij beroofde zichzelf van het leven. En Marie, die na een verkrachting geen hulp durfde te zoeken en hiv opliep.

Seksueel geweld leidt vaak tot schaamte en stigma bij het slachtoffer en wordt zo een oorlogstactiek, staat in het rapport. "Daders begrijpen dat dit type misdaad slachtoffers tot verschoppelingen maakt. Op die manier verstoren ze gezinsverbanden en andere relaties die samenlevingen binden", schrijven de onderzoekers. Kinderen die geboren worden uit een verkrachting bijvoorbeeld, kunnen hun hele leven lang te maken krijgen met marginalisering en kwetsbaar zijn voor uitbuiting.

Nigeria

"Het is niet genoeg deze meisjes terug te halen: ze moeten terugkomen met waardigheid en respect en steun ontvangen van hun omgeving, zodat ze kunnen re-integreren in de samenleving", zegt Dieng, verwijzend naar de vrijlating van ontvoerde Nigeriaanse schoolmeisjes door terreurgroep Boko Haram.

Dieng wijst erop dat het stigma van seksueel geweld moet verschuiven van het slachtoffer naar de dader. Dat is alleen mogelijk als lokale leiders zich zich anders opstellen op het gebied van gender en schaamte, zegt hij. Overlevenden moeten erkend worden als legitieme slachtoffers van oorlog en terrorisme, zegt hij, en hebben recht op hulp, herstel en gerechtigheid.

In sommige landen, zoals Colombia, is onlangs nog wetgeving aangenomen die de positie van slachtoffers van seksueel geweld versterkt door de toegang tot het gerecht te vergemakkelijken. Maar slechts in 2 procent van de 634 gedocumenteerde gevallen van seksueel oorlogsgeweld mondde dat uit een in veroordeling. Een trend die wereldwijd zichtbaar is.

Mohammed zegt dat er positieve ontwikkelingen zijn als het gaat om de perceptie van seksueel geweld. "Het wordt in oorlogssituaties niet meer voornamelijk gezien als vrouwenprobleem of een minder kwaad in een valse hiërarchie van mensenrechtenschendingen. In plaats daarvan wordt het gezien als een legitieme dreiging voor veiligheid en duurzame vrede die vraagt om een antwoord."