López Obrador reikt de gewone Mexicaan de hand (OPINIE)

Met López Obrador kreeg Mexico een jaar geleden de eerste linkse president in de geschiedenis van het moderne Mexico.

De overwinning van López Obrador, in Mexico ook wel AMLO genoemd, maakte een einde aan een langdurig politiek establishment in een samenleving waar de meeste politici werden gezien als corrupt en ver verwijderd van het leven van gewone burgers.

López Obradors overwinning bedreigde niet alleen de gevestigde politieke en economische belangen die Mexico de afgelopen decennia domineerden, ze betekende ook een opleving van links in een tijd dat rechtse machten zich steeds sterker profileren.

De transformatie die de nieuwe regering wil bereiken, en die de naam Vierde Transformatie meekreeg, beloofde te breken met het neoliberale model dat het land een van de meest ongelijke van alle OESO-landen maakte. Daarvoor was een drastische verandering van beleidsprioriteiten nodig.

Arbeidersrechten

Onder López Obrador zet de regering niet meer ten koste van alles in op investeringen en het scheppen van banen. In plaats daarvan werd de grootste verhoging van het minimumloon in 36 jaar aangekondigd, werden de rechten van arbeiders versterkt en kwam een einde aan tientallen jaren van belastingvoordelen voor grote bedrijven. Deze maatregelen leidden tot onrust bij een deel van de economische elite. Die is terughoudend geworden met investeringen, omdat de ‘spelregels’ veranderen.

López Obrador lijkt zich ervan bewust dat een moeizame relatie tussen de regering en de private sector zijn agenda voor transformatie kan hinderen. Ondanks zijn campagne, waarin hij 4 procent groei beloofde, ziet het economische scenario er voor Mexico er niet rooskleurig uit. Het land heeft moeite een recessie te voorkomen en de beoordelingen van ratingbureaus en internationale organisaties voor de Mexicaanse economie dalen.

Dit is ook de reden dat Mexico het USMCA, een opnieuw onderhandelde versie van het vrijhandelsakkoord NAFTA, direct goedkeurde. Dit ondanks het feit dat het in strijd is met López Obradors anti-neoliberale standpunt.

De snelle ratificatie van het handelsakkoord was niet alleen een positief signaal aan binnenlandse en internationale investeerders, maar liet ook zien waar de grenzen liggen van de AMLO-regering als het gaat om het breken met het neoliberale verleden.

Hardnekkig geweld

Een tweede bedreiging voor de agenda van López Obrador is de groeiende onzekerheid in het land.

De nieuwe regering bleek niet in staat de golf van geweld, geërfd van haar voorganger, in te perken. Dit jaar dreigt zelfs het dodelijkste jaar in de geschiedenis van Mexico te worden. Het bloedbad van de familie LeBaron – waarbij zes kinderen en drie vrouwen werden vermoord in Noord-Mexico – en de mislukte poging om de zoon van drugsbaron El Chapo in Culiacán te arresteren, zijn slechts twee voorbeelden van het falen van de regering op dit gebied.

Het motto van de president, “abrazos, no balazos” (knuffels, geen kogels), krijgt harde kritiek vanwege de naïviteit en ineffectiviteit.

Het eerste jaar van het linkse bewind in Mexico brengt echter niet alleen maar slecht nieuws. Ondanks de economische tegenwind en het voortdurende geweld, zette López Obrador aanzienlijke stappen om het systeem te ontmantelen dat vrijwel alleen voordelen had voor de politieke en economische elite, en dat leidde tot armoede voor 50 miljoen Mexicanen.

López Obrador begon zijn termijn met de aankondiging van stevige bezuinigingsmaatregelen voor ambtenaren en politici. Daartoe behoorde ook halveren van zijn eigen salaris en het afstoten van het presidentiële paleis, privévliegtuig en bewaking.

Corruptiebestrijding

Een duidelijke breuk met het verleden is de vervolging van corrupte ambtenaren die onder de vorige regering dienden. De uitgaven voor sociale zekerheid werden gemoderniseerd. Ongeveer 18 miljoen jongeren en ouderen krijgen nu studiefinanciering en pensioenen.

Het belangrijkste is misschien wel dat López Obrador de perceptie verandert van de politieke macht in Mexico en hoe die gebruikt dient te worden. Bij de meeste events die hij bezoekt, wordt de president omringd door aanhangers die hun leider toejuichen en omhelzen. Dat gebeurt zonder zichtbare beperkingen, in tegenstelling tot de sterke veiligheidsmaatregelen die zijn voorgangers namen als ze zich publiekelijk vertoonden.

Op vragen naar zijn veiligheid antwoordt López Obrador dat het volk daarvoor zorgt. Ondanks zijn populistische toon lijkt hij te begrijpen dat het in de eerste plaats belangrijk is dat de gemarginaliseerde bevolkingsgroepen zich erkend en gehoord voelen in een land dat hen lange tijd buitensloot.

Ontmanteling oude structuren

Als we willen begrijpen welke verandering Mexico doormaakt, moeten we de vooruitgang niet meten via het bruto binnenlandse product (bbp). Alleen als we die beoordelen via andere methoden, wordt duidelijk op welke grootschalige manier de oude politieke en economische structuren, die van Mexico een van de meest ongelijke landen ter wereld maakte, worden ontmanteld.

Het veranderen van de publieke perceptie over politieke macht is misschien niet zo tastbaar als economische groei en het terugdringen van het alom aanwezige geweld. Maar de impact ervan op het opbouwen van een meer inclusieve samenleving is er absoluut en ook dat is van groot belang.

Bron: The Conversation